Dyskusja panelowa na temat nowych wyzwań w stosunkach polsko-niemieckich

Prezentacja książki »Wrogowie, obcy, przyjaciele« autorstwa Rolfa Nikela, byłego ambasadora Niemiec w Warszawie

W środę, 31 stycznia 2024 r., goście Biura Saksonii we Wrocławiu uczestniczyli w niezwykle interesującym spotkaniu. Wydarzenie, zorganizowane wspólnie z Fundacją Konrada Adenauera, reprezentowaną przez pana Falka Altenbergera i pod patronatem Konsulatu Generalnego RFN we Wrocławiu, zgromadziło blisko 80 zainteresowanych, którzy przybyli z Wrocławia i okolic.

W swoim przemówieniu otwierającym Anna Leniart, Dyrektor Biura Saksonii we Wrocławiu, rzeczowo zrelacjonowała obecny stan stosunków polsko-niemieckich puentując, iż po ośmiu latach rządów Prawa i Sprawiedliwości, obie strony mają dużo do nadrobienia. Antyniemiecka retoryka polskiej prawicy, służąca mobilizacji własnego twardego elektoratu, doprowadziła do usztywnienia stanowiska Niemiec. Błędna polityka Berlina wobec Rosji, której symbolem była obrona niemal do ostatnich chwil projektu gazociągu Nord Stream, poważnie nadszarpnęła wiarygodność Niemców w oczach Polaków – nie tylko wśród zwolenników prawicowego obozu władzy. W niemieckiej klasie politycznej wzrosła świadomość, że Niemcy muszą uzupełnić braki w wiedzy historycznej o wojnie i niemieckiej okupacji w Polsce, gdyż bez tego nie będą w stanie zrozumieć współczesnych Polaków. Jednakże wykorzystywanie przez poprzedni obóz rządzący w Polsce niekwestionowanej odpowiedzialności Niemiec za zbrodnie II wojny światowej w celu dyskredytacji aktualnej niemieckiej polityki, było dużym błędem i w sposób zasadniczy obciążyło bilateralne stosunki. Bez wątpienia relacje polsko-niemieckie są obecnie najgorsze od końca zimnej wojny i demokratycznego zwrotu w latach 1989/1990.

Podczas gdy w relacjach politycznych miniony rok był w dużej mierze rokiem straconym, na niższych szczeblach politycy i eksperci po obu stronach zrobili wiele, aby nie dopuścić do zerwania dialogu. Współpraca partnerska regionów przygranicznych rozwija się doskonale, niezależnie od nastrojów panujących w Warszawie czy Berlinie.

W tym Saksonia i Dolny Śląsk świętują 25-lecie współpracy regionalnej. Jej bilans jest co najmniej imponujący: prężnie działające Biura regionalne w Dreźnie i Wrocławiu, niezliczone transgraniczne projekty w zakresie infrastruktury, transportu, ścisłe współdziałanie służb w obszarze jurysdykcji, policji i ratownictwa, współpraca uczelni wyższych, prężna wymiana naukowa, instytucjonalna, przedsięwzięcia w zakresie innowacji i nowych technologii, żywe partnerstwa szkół, niezwykle inspirujące wydarzenia artystyczne, ale także aktywne społeczeństwo obywatelskie, które nawet bez wsparcia instytucjonalnego potrafi znaleźć do siebie drogę. Imponująco wygląda współpraca gospodarcza. Wymiana handlowa i inwestycje rozwijają się wręcz wzorcowo, bez względu na retorykę płynącą z obu stolic.

Dziś Warszawa i Berlin stoją przed szansą na nowe otwarcie – bez wątpienia będzie to trudna i długa droga, wymagająca cierpliwości, szacunku i zrozumienia. Potrzebny jest dialog „równego z równym”, uwzględniający interesy Polski, ale i toczącą się wojnę na Ukrainie.

Konsul generalny, Martin Kremer, podkreślił w swoim przemówieniu, że od wielu lat łączy go z byłym ambasadorem Nikelem wspólne zainteresowanie poprawą współpracy między Niemcami a Polską. Dwustronna współpraca między Saksonią a Dolnym Śląskiem jest szczególnie ważna w czasach, gdy sprawy na najwyższym szczeblu nie układają się najlepiej.

Falk Altenberger z Fundacji Konrada Adenauera wskazał na wartość książki Rolfa Nikela w szczególności z perspektywy niemieckiego czytelnika, zainteresowanego zrozumieniem złożonych relacji z Polską.

Następnie prof. Krzysztof Ruchniewicz, dyrektor Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy'ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego, rozpoczął dyskusję panelową, w której udział wzięli Rolf Nikel i dr Justyna Bokajło z Instytutu Studiów Międzynarodowych i Bezpieczeństwa Uniwersytetu Wrocławskiego.

"Dlaczego – pytał autora – wybrał Pan taki tytuł, w takiej właśnie kolejności: Wrogowie, Obcy, Przyjaciele?" oraz "Co zmotywowało Pana do napisania tej książki?". "Tytuł jest odzwierciedleniem historii obu państw" – odpowiedział Rolf Nikel i wyjaśnił swoje intencje związane z napisaniem książki. Niemcy wiedzą zbyt mało o swoich polskich sąsiadach, Polska staje się coraz ważniejsza na wschodniej flance NATO i w odniesieniu do ekspansji UE na wschód, a niemieccy politycy zdają sobie sprawę, że ich polityka bezpieczeństwa na wschodzie zawiodła i wymaga korekty. Na przykład budowa gazociągu Nordstream II była błędem, który bardzo zirytował Polaków.

Dr Bokajło dodała: "Stosunki dwustronne w społeczeństwie rozwijają się poprzez kontakty gospodarcze. Oba kraje kształtują swoje gospodarki według zasad społecznej gospodarki rynkowej. Zarówno Polska jak i Niemcy korzystają z efektów cyfryzacji i innowacyjnych rozwiązań" – kontynuowała ekonomistka.

Ważnym głosem była wypowiedź Krzysztofa Bramorskiego, pełnomocnika Marszałka Województwa Dolnośląskiego ds. kontaktów międzynarodowych, który przedstawił optymistyczny obraz transgranicznych relacji z perspektywy ponad 25 lat.

W dalszej części spotkania wywiązała się niezwykle ciekawa dyskusja nacechowana silnymi emocjami, ale i rzeczowymi argumentami. Konflikty interesów między Polską a Niemcami istnieją niezależnie od partii, która akurat jest przy władzy. Jednak szczególnie w czasach "poważnych kryzysów" ważne jest, aby Polska i Niemcy ponownie zbliżyły się do siebie i wspólnie mierzyły się problemami w Europie i na świecie. Wśród publiczności pojawiły się obawy, że po zakończeniu wojny w Ukrainie, Niemcy z pobudek czysto biznesowych odbudują bliskie relacje handlowe z Rosją. Rolf Nikel uspokoił te obawy zapewniając, że nie będzie powrotu do "business as usual" i że Nordstream II nie zostanie uruchomiony. Obecnie oba kraje stoją przed nowymi wyzwaniami, aby odbudować stosunki dwustronne. Istnieje solidna podstawa z pragmatycznymi rozwiązaniami, np. w różnych projektach młodzieżowych lub w projektach transportowych na obszarze łączącym sąsiadujące regiony. Zarówno na poziomie federalnym jak i lokalnym można znaleźć nowe kreatywne rozwiązania dla międzynarodowej współpracy.